Οι πραγματικές απώλειες στη “Μάχη των Οχυρών”

admin

2 years ago / 2344 Views

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΓΟΣ*
Ιστορικός – Ερευνητής

Σε μία πολεμική σύγκρουση με τον όρο «απώλειες», αναφερόμαστε στους νεκρούς, αγνοούμενους, τραυματίες και αιχμαλώτους, αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες. Στη μάχη των Οχυρών υπήρξαν τέτοιες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Αυτό ίσως να προκαλεί απορία, καθώς στις 9 Απριλίου 1941 το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας συνθηκολόγησε, και την άλλη μέρα τα οχυρά παραδόθηκαν στους εισβολείς. Οι Γερμανοί είχαν λοιπόν απώλειες σε νεκρούς, αγνοούμενους –δηλαδή άνδρες που τα σώματά τους διαμελίστηκαν και έτσι δεν βρέθηκαν μετά τη μάχη-, τραυματίες, αλλά και αιχμαλώτους; Πως είναι αυτό δυνατόν; Όμως, Γερμανοί αιχμαλωτίστηκαν από τους Έλληνες, τόσο στον Τομέα του Ρούπελ (Σιδηροκάστρου) όσο και στο Κάτω Νευροκόπι. Οι Γερμανοί αυτοί ήταν αιχμάλωτοι των Ελλήνων για μερικές μέρες, ή και ώρες, αλλά κάποιοι κρατήθηκαν αιχμάλωτοι για σχεδόν τρεις εβδομάδες, δηλαδή όσοι αιχμαλωτίστηκαν μπροστά στο Ρούπελ στις 7 Απριλίου 1941, και οι πρώτοι Γερμανοί αιχμάλωτοι στο Κάτω Νευροκόπι την προηγούμενη μέρα. Όλοι αυτοί μετά από μεγάλες περιπέτειες μεταφέρθηκαν στην Αθήνα. Μέσα στο χάος της αποχώρησης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος και τη φυγή της Κυβέρνησης, παρέμειναν αιχμάλωτοι σ’ ένα στρατόπεδο, όπου και απελευθερώθηκαν στις 27 Απριλίου 1941, από τους συμπατριώτες τους που εκείνη την ημέρα κατέλαβαν την Αθήνα.[2]

Αντίστοιχα, μία εβδομάδα αργότερα, στις 4 Μαΐου 1941, με διαταγή του Χίτλερ, απελευθερώθηκαν όλοι οι Έλληνες αιχμάλωτοι των Γερμανών. Αυτό αφορά τη μεγάλη πλειοψηφία των μαχητών των Οχυρών που παραδόθηκαν στις 10 Απρίλιου 1941 και παρέμειναν αιχμάλωτοι σε ελληνικό έδαφος που είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς, καθώς και ένας μικρότερος αριθμός Ελλήνων στρατιωτικών που παραδόθηκαν ή συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τους Γερμανούς πριν από την ανακωχή της 9ης Απριλίου, και μεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία. Εκεί οι συνθήκες κράτησής τους ήταν απείρως χειρότερες από αυτές των συναδέλφων τους που ήταν αιχμάλωτοι των Γερμανών στην Ελλάδα.

Όσον αφορά τον αριθμό των Ελλήνων και των Γερμανών τραυματιών της μάχης των Οχυρών, αυτός είναι πολύ δύσκολος να εξακριβωθεί. Υπάρχουν οι σοβαρά τραυματίες, που εξαιτίας των τραυμάτων τους δεν μπορούν να πολεμήσουν ξανά, και τραυματίες που συνεχίζουν να πολεμούν ακόμη και την ίδια ημέρα που τραυματίστηκαν. Περιπτώσεις της τελευταίας κατηγορίας έχουν καταγραφεί πολλές, τόσο από την ελληνική όσο και τη γερμανική πλευρά. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πόσοι ήταν οι σοβαρά τραυματίες στη διάρκεια της μάχης των Οχυρών. Για τους λόγους αυτούς θα επικεντρωθώ αποκλειστικά στο συνολικό αριθμό των νεκρών Γερμανών και Ελλήνων στη μάχη των Οχυρών.

Το 1941, ο Γκαίμπελς, Υπουργός Προπαγάνδας του 3ου Ράϊχ, ανακοίνωσε ότι οι νεκροί του 18ου Ορεινού Σώματος στη διάρκεια της εισβολής στην Ελλάδα ήταν 555. Δεν διευκρίνισε πόσοι σκοτώθηκαν στη μάχη των Οχυρών, αφού οι Γερμανοί στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, εκτός από τη μάχη των Οχυρών είχαν νεκρούς και σε άλλες μάχες με Έλληνες, αλλά και με το βρετανικό εκστρατευτικό σώμα. Οι συγκρούσεις αυτές δεν είχαν τη σφοδρότητα εκείνων της μάχης των Οχυρών, αφού στην περίπτωση των Βρετανών ήταν επί το πλείστον αγώνες σύμπτυξης και έτσι οι Γερμανοί δεν είχαν πολλούς νεκρούς.

Μετά το 1945, ορισμένοι Έλληνες συγγραφείς που ασχολήθηκαν με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξέλαβαν τον αριθμό των 555 νεκρών Γερμανών ως το σύνολο των ανδρών της Βέρμαχτ που σκοτώθηκαν στη μάχη των Οχυρών. Όμως, ακόμη και αυτός ο αριθμός τους φάνηκε πολύ μικρός. Έτσι, για παράδειγμα, ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος και ο στρατηγός Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου -Διοικητής της XIV Μεραρχίας Πεζικού που πολέμησε τους Γερμανούς μεταξύ 6 και 9 Απριλίου 1941 στην Ανατολική Μακεδονία- εκτιμούσαν ότι ο αριθμός των νεκρών Γερμανών ήταν πολύ μεγαλύτερες απ’ αυτόν που δημοσιοποίησε ο Γκαίμπελς. Στον ισχυρισμό αυτό στηρίχθηκαν σε προφορικές μαρτυρίες Ελλήνων αιχμαλώτων στη Βουλγαρία για χιλιάδες τάφους Γερμανών στρατιωτών στα νεκροταφεία και τραυματίες τους στα βουλγαρικά νοσοκομεία. Παρά ταύτα, οι Έλληνες συγγραφείς στα δημοσιεύματά τους δεν παρουσίασαν ισχυρά στοιχεία που να ανέτρεπαν τον «επίσημο» αριθμό των Γερμανών νεκρών που έδωσε το 3ο Ράϊχ, και έτσι αναφέρεται κατά κόρον στη διεθνή βιβλιογραφία για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα, όπου μέχρι πρόσφατα τα πιο σημαντικά βιβλία για τον ελληνογερμανικό πόλεμο του 1941, όπου γίνεται εκτενής αναφορά στη μάχη των Οχυρών, ήταν ελληνικές εκδόσεις γερμανικών βιβλίων. Πρόκειται για τα βιβλία των Γερμανών ιστορικών Alex Buchner, Der deutsche Griechenland-Feldzug. Operationen der 12. Armee 1941 και Heinz Richter, Griechenland im Zweiten Weltkrieg. Τα δύο αυτά βιβλία μεταφράστηκαν στα ελληνικά και μάλιστα το πρώτο, ήδη από τη δεκαετίοα του 1950 θεωρούταν το κατεξοχήν επιστημονικό πόνημα για τη μάχη των Οχυρών.Τόσο ο Richter όσο και ο Buchner βασίζονται στον αριθμό των Γερμανών νεκρών που έδωσε ο Γκαίμπελς, αφού ο πρώτος καταγράφει 480 νεκρούς στη διάρκεια της μάχης των Οχυρών και ο δεύτερος 555 νεκρούς Γερμανούς, προσμετρώντας όμως και τους άνδρες της Βέρμαχτ που σκοτώθηκαν στη συνέχεια της εκστρατείας τους στην ηπειρωτική Ελλάδα μετά τη μάχη των Οχυρών.

Την έρευνα για την αποκάλυψη της αλήθειας γύρω από το ζήτημα του αριθμού των νεκρών Γερμανών στη μάχη των Οχυρών εμπόδιζε το γεγονός ότι οι Γερμανοί δημοσιοποίησαν τις απώλειες μόνο μερικών μονάδων τους που πολέμησαν εκεί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν τις γνώριζαν, αφού σε όλη τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατέγραφαν αναλυτικά τις απώλειές τους. Οι μονάδες που επιτέθηκαν στη Γραμμή Μεταξά και αργότερα δημοσιοποίησαν τον αριθμό των νεκρών τους ήταν αυτές που δεν είχαν ιδιαίτερα μεγάλες απώλειες. Έτσι, το 143 Σύνταγμα Ορεινών Καταδρομέων της 6ης Ορεινής Μεραρχίας, που στις 6 Απριλίου 1941 εισέβαλε στο Τριεθνές, Ελλάδας-Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας, είχε εκείνη την ημέρα εννέα νεκρούς, και άλλους έξι μέχρι και το τέλος των επιχειρήσεων στη Μακεδονία. Λίγο ανατολικότερα, οι νεκροί του 141 Συντάγματος Ορεινών Καταδρομέων, μεταξύ 7-9 Απριλίου 1941 ήταν 12. Επίσης, η 164 και η 50η Μεραρχία Πεζικού, που επιτέθηκαν στη Θράκη, για όλη τη διάρκεια της μάχης των Οχυρών κατέγραψαν 18 και 26 νεκρούς αντίστοιχα.

Πρόκειται για μικρές απώλειες, και έχουμε μία πρώτη ένδειξη ότι οι Γερμανοί δεν ήθελαν να γίνουν γνωστές οι μεγάλες απώλειές τους στη μάχη των Οχυρών. Το 141 Σύνταγμα Ορεινών Καταδρομέων δημοσιοποίησε τον αριθμό των νεκρών που είχε μεταξύ 7 και 9 Απριλίου, αλλά όχι και εκείνον για τις 6 Απριλίου 1941. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, ο αριθμός αυτός είναι υπερβολικά μεγάλος. Επιπλέον, γνωρίζουμε πως και σε άλλους τομείς της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου, οι γερμανικές μονάδες υπέστησαν μεγάλα πλήγματα από τους Έλληνες, για παράδειγμα στο Ρούπελ, το Κάτω Νευροκόπι, και τα οχυρά του Μπέλλες. Όσον αφορά τα τελευταία, τυχαίνει να γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των νεκρών της γερμανικής μεραρχίας που επιτέθηκε εναντίον τους. Πρόκειται για την 5η Ορεινή Μεραρχία και οι νεκροί της σε όλη τη διάρκεια της μάχης των Οχυρών ήταν 7 αξιωματικοί και 153 στρατιώτες. Γιατί διαθέτουμε αυτούς τους αριθμούς, παρ’ όλο που δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ελαφρές απώλειες; Ο διοικητής της μεραρχίας, υποστράτηγος Julius Ringel, στα απομνημονεύματά του παραθέτει αναλυτικά στοιχεία για τις απώλειες των μονάδων της 5ης Ορεινής Μεραρχίας στη διάρκεια της μάχης των Οχυρών και φαίνεται να είναι έγκυρος. Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αν και οι άνδρες του Ringel συμμετείχαν σε κάποιες από τις σκληρότερες αναμετρήσεις με τους Έλληνες, δεν είχαν τις περισσότερες απώλειες σε σχέση με άλλες μονάδες.

Πόσοι ήταν οι νεκροί Γερμανοί του 125 (ενισχυμένου) Συντάγματος Πεζικού που πολέμησε στο Ρούπελ, και της 72ας Μεραρχίας Πεζικού στο Κάτω Νευροκόπι; Ο Γερμανός συγγραφέας Buchner καταγράφει 700 νεκρούς και τραυματίες για την 72α Μεραρχία και ο συμπατριώτης του Richter, 400 Γερμανούς νεκρούς και τραυματίες στο Ρούπελ. Αυτό το ανακάτεμα νεκρών και τραυματιών συσκοτίζει παρά ρίχνει φως στο ζήτημα των Γερμανών νεκρών της μάχης των Οχυρών. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια, σε πολλά δημοσιεύματα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο γίνεται αναφορά σε 250, ή ακόμη και 300, νεκρούς Γερμανούς σε μάχη που έδωσαν με τους Έλληνες την πρώτη μέρα της εισβολής τους στο οροπέδιο της Ομορφοπλαγιάς στο Μπέλλες. Μάλιστα, υπάρχουν και αναφορές που αποδίδουν όλες αυτές τις γερμανικές απώλειες σ’ ένα Πολυβολείο, το Π8, και στον διοικητή του, Λοχία Δημήτριο Ίτσιο. Άσχετα αν όλες αυτές οι γερμανικές απώλειες αποδίδονται σ’ ένα πολυβολείο, ή σε περισσότερες ελληνικές δυνάμεις, πρόκειται για Γερμανούς νεκρούς σε μία μάχη που δεν αναφερόταν καν στη βιβλιογραφία.

Θ’ αποκαλύψουμε στη συνέχεια, μ’ αδιάσειστα στοιχεία ότι στη μάχη των Οχυρών σκοτώθηκαν πολύ περισσότεροι Γερμανοί από τους 555 που δημοσιοποίησε ο Γκαίμπελς. Είναι καλό που έστω και αργά θα μπει τέλος σε αυτό το ψέμα της ναζιστικής προπαγάνδας που άντεξε για 76 χρόνια. Τα στοιχεία που θα παρουσιάσω είναι οι καταγραφές των ίδιων των γερμανικών μονάδων που πολέμησαν στη μάχη των Οχυρών, και που δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ, καθώς και των νεκροταφείων στη Βουλγαρία όπου ετάφησαν πολλοί νεκροί Γερμανοί από τις συγκρούσεις με τους Έλληνες στη Γραμμή Μεταξά.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ιστοσελίδες που παραθέτουν λεπτομέρειες για τους Γερμανούς στρατιωτικούς που σκοτώθηκαν στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι θαμμένοι στη Βουλγαρία, είτε σε γερμανικά στρατιωτικά νεκροταφεία είτε σε βουλγαρικά πολιτικά νεκροταφεία. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των Γερμανών σκοτώθηκαν μεταξύ 6 και 9 Απριλίου 1941, ή πέθαναν λίγες μέρες ή εβδομάδες αργότερα από τα τραύματά τους. Στη συνέχεια, οι απώλειες των Γερμανών στη Βουλγαρία ήταν ασήμαντες, αφού η συγκεκριμένη χώρα παρέμεινε πιστή σύμμαχος στο Γ΄ Ράϊχ. Ακόμη και τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στη Βουλγαρία, οι γερμανικές δυνάμεις αποχώρησαν από εκεί συντεταγμένα και δεν έχουν καταγραφεί αξιόλογες συγκρούσεις στο βουλγαρικό έδαφος μεταξύ γερμανικών και σοβιετικών δυνάμεων.

Η επίσημη ιστοσελίδα των γερμανικών στρατιωτικών νεκροταφείων αναφέρει ότι υπάρχουν τάφοι Γερμανών στρατιωτικών που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε συνολικά 114 βουλγαρικά νεκροταφεία, αλλά ότι μόνο σε έξι από αυτά υπάρχουν πάνω από 50 τέτοιοι τάφοι. Επιπλέον, στα έξι αυτά νεκροταφεία είναι θαμμένα τα 2/3 των Γερμανών στρατιωτικών που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ετάφησαν στη Βουλγαρία. Έχουμε αναλυτικά στοιχεία με ονόματα, βαθμούς, ημερομηνίες και τόπους γέννησης και θανάτου για τους νεκρούς άνδρες της Βέρμαχτ σε τέσσερα από τα έξι νεκροταφεία, με πάνω από 50 τάφους Γερμανών στρατιωτικών. Αυτά είναι το κεντρικό νεκροταφείο της Σόφιας, το γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο στη Μαριούπολη, και τα πολιτικά νεκροταφεία στο Πετρίτσι, και στο βουλγαρικό Νευροκόπι. Στη Σόφια, από τους 64 νεκρούς Γερμανούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που είναι θαμμένοι στο κεντρικό νεκροταφείο της πόλης, οι 57 είναι απώλειες από τη μάχη των Οχυρών.

Στο γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο της Μαριούπολης, από τους 361 νεκρούς, όλοι είναι απώλειες από τη μάχη των Οχυρών, εκτός από έναν που έχασε τη ζωή του την 1η Απριλίου 1941. Άρα, συνολικά 360 νεκροί από τη μάχη των Οχυρών είναι θαμμένοι στη Μαριούπολη. Στο Πετρίτσι και οι 110 είναι νεκροί της μάχης των Οχυρών, εκτός από δύο που έχασαν τη ζωή τους σε ατύχημα στις 12 Μαρτίου 1941, και άλλοι δύο που σκοτώθηκαν στις 6 Απριλίου 1941, στη διάρκεια βομβαρδισμού της βρετανικής αεροπορίας στο Πετρίτσι. Άρα, 106 νεκροί της μάχης των Οχυρών είναι θαμμένοι στο Πετρίτσι. Από τους 180 νεκρούς Γερμανούς που είναι θαμμένοι στο νεκροταφείο του βουλγαρικού Νευροκοπίου, πέντε σκοτώθηκαν σε διάφορα ατυχήματα τον Μάρτιο του 1941. Άρα, οι νεκροί από τη μάχη των Οχυρών που είναι θαμμένοι εκεί είναι 175. Οι επισημάνσεις αυτές δεν προκύπτουν μόνο από τις ημερομηνίες θανάτου των ενταφιασμένων Γερμανών (6 με 9 Απριλίου 1941, ή λίγο μετά) αλλά προκύπτουν και από την επίσημη γερμανική ιστοσελίδα των στρατιωτικών νεκροταφείων, όπου επισημαίνεται ότι στα συγκεκριμένα νεκροταφεία στη Βουλγαρία είναι θαμμένοι Γερμανοί αξιωματικοί και οπλίτες που σκοτώθηκαν στις μάχες με τους Έλληνες στη Γραμμή Μεταξά.

Το σύνολο είναι 698 νεκροί Γερμανοί. Όμως, στον αριθμό αυτό θα πρέπει να προσθέσουμε ακόμη ένα τρίτο, που όπως είδαμε αναφέρεται σε τάφους Γερμανών στρατιωτικών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που βρίσκονται, εκτός των μεγάλων νεκροταφείων, σε διάφορα άλλα μικρότερα βουλγαρικά νεκροταφεία. Έχουμε, δηλαδή, 233 επιπλέον νεκρούς Γερμανούς και προσθέτοντας τους στους 698, φθάνουμε στον αριθμό των 931 Γερμανών. Σημειωτέον ότι υπάρχουν ακόμη δύο νεκροταφεία με πάνω από 50 τάφους Γερμανών στρατιωτικών που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και είναι πολύ πιθανόν να συμπεριλαμβάνουν απώλειες της μάχης των Οχυρών, για τα οποία δεν εντόπισα αναλυτικά στοιχεία. Λαμβάνοντας υπόψη και αυτούς, μιλάμε για πάνω από χίλιους τάφους Γερμανών στη Βουλγαρία που σκοτώθηκαν στη μάχη των Οχυρών. Τα νεκροταφεία διαψεύδουν τον αριθμό που έδωσε ο Γκαίμπελς για τις απώλειες των συμπατριωτών του στη διάρκεια της εισβολής στην Ελλάδα. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα στοιχεία για επιπλέον νεκρούς Γερμανούς στη μάχη των Οχυρών.

Οι νεκροί δεν λένε ψέματα. Όμως, στην περίπτωση των Γερμανών νεκρών στη Βουλγαρία δεν λένε όλη την αλήθεια, γιατί αυτοί που ετάφησαν εκεί δεν είναι όλοι οι εισβολείς που σκοτώθηκαν στη μάχη των Οχυρών. Στις ελληνογερμανικές μάχες στον τομέα του Κάτω Νευροκοπίου, η 72α Μεραρχία Πεζικού έχασε πολλούς άνδρες. Εδώ μπορούμε να επισημάνουμε ότι οι φωτογραφίες από τα πρόχειρα νεκροταφεία αυτών των ανδρών στο Περιθώρι, τα Βασιλικά, τη Μαλιάγκα, το Κάτω Νευροκόπι και αλλού, δείχνουν πολλές δεκάδες τάφους. Μάλιστα, οι τάφοι στο νεκροταφείο μπροστά στο Περιθώρι είναι πάνω από 100. Οι τόποι θανάτου των Γερμανών που είναι θαμμένοι στο νεκροταφείο του βουλγαρικού Νευροκοπίου που προαναφέραμε, είναι το Οχυρόν (Λίσσε), το Περιθώριον, ο Βαθύτοπος, το Κάτω Νευροκόπι, η Μαλιάγκα, η Κρέστη κ.α.. Άρα, οι νεκροί της 72ας Μεραρχίας που είναι θαμμένοι στη Βουλγαρία δεν είναι μόνο όσοι πέθαναν στα στρατιωτικά νοσοκομεία, αλλά το σύνολο των νεκρών της μεραρχίας στη μάχη των Οχυρών.

Υπάρχουν δύο επίσημα έγγραφα της 72ας Μεραρχίας που δεν δημοσιεύθηκαν ποτέ, με τις συνολικές απώλειές της στη διάρκεια της εισβολής στην Ελλάδα. Από αυτά φαίνεται καθαρά ότι κατά τη μάχη των Οχυρών είχε 294 νεκρούς. Το πρώτο έγγραφο περιλαμβάνει ολόκληρη την περίοδο της εκστρατείας στην κυρίως Ελλάδα, μέχρι και την 1η Μαΐου 1941. Το σύνολο των νεκρών της 72ας Μεραρχίας είναι 319 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες. Το άλλο έγγραφο καλύπτει την περίοδο 13 Απριλίου μέχρι 4 Μαΐου και το σύνολο των νεκρών της 72ας Μεραρχίας είναι 25 άνδρες, οι οποίοι βέβαια συμπεριλαβάνονται στο συνολικό αριθμό των 319 νεκρών. Άρα οι νεκροί της μεραρχίας μεταξύ 6-9 Απριλίου 1941 (και λίγες μέρες αργότερα) ήταν 294 νεκροί (σε παρενθέσεις δίπλα στον αριθμό των τραυματιών είναι και όσοι τελικά κατέληξαν εξαιτίας των τραυμάτων τους). Δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε τον τρόπο που ο διοικητής της 72ας Μεραρχίας, υποστράτηγος Mattenklot προσπάθησε να αμβλύνει την εικόνα των βαριών απωλειών που υπέστησαν οι άνδρες του στη μάχη των Οχυρών. Η κοινή λογική λέει ότι είναι άλλο να έχεις 294 νεκρούς μέσα σε 4 ημέρες μεταξύ 6-9 Απριλίου και άλλο να έχεις +25, δηλαδή συνολικά 319 νεκρούς, αλλά σε μία περίοδο που καλύπτει σχεδόν ένα μήνα, μεταξύ 6 Απριλίου και 4 Μαΐου. Θα αναμέναμε λοιπόν να ήταν 294 Γερμανοί θαμμένοι στο νεκροταφείο του βουλγαρικού Νευροκοπίου, και όχι μόνο 175. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχαν επιπλέον 119 νεκροί Γερμανοί από τις μάχες στο Κάτω Νευροκόπι. Που μπορεί να είναι αυτοί θαμμένοι; Σε διάφορα μικρότερα βουλγαρικά νεκροταφεία, να μεταφέρθηκαν στη Γερμανία ή να βρίσκονται ακόμη θαμμένοι σε κάποια άγνωστη τοποθεσία στην Ελλάδα. Άρα ο πραγματικός αριθμός των νεκρών της 72ας Μεραρχίας Πεζικού στη διάρκεια της μάχης των Οχυρών είναι 294 και όχι 175, όπως έδειχναν τα στοιχεία από το νεκροταφείο του βουλγαρικού Νευροκοπίου.

Ο άλλος τομέας του μετώπου όπου οι Γερμανοί υπέστησαν μεγάλες απώλειες ήταν βέβαια στο Ρούπελ, όπου επιχείρησε το 125 (ενισχυμένο) Σύνταγμα Πεζικού. Όλοι οι μελετητές συμφωνούν ότι η μονάδα αυτή υπέστη τις μεγαλύτερες απώλειες απ’ όλες τις γερμανικές δυνάμεις που συμμετείχαν στη μάχη των Οχυρών. Εκεί ξεκληρίστηκαν ολόκληρα τάγματα της συγκεκριμένης μονάδας. Δυστυχώς, στην περίπτωση του 125 Συντάγματος δεν γνωρίζω κάποιο αντίστοιχο έγγραφο, όπως αυτά της 72ας Μεραρχίας Πεζικού με τις ακριβείς απώλειες των ανδρών του. Είναι πάντως πιθανόν κάποτε να βρεθεί και να δημοσιοποιηθεί. Στο μεταξύ, μπορούμε να προσεγγίσουμε τον αριθμό των νεκρών Γερμανών με βάση άλλα στοιχεία, και να καταλήξουμε σ’ ένα λογικό συμπέρασμα για τον αριθμό τους. Όσον αφορά τα πρόχειρα νεκροταφεία που ετάφησαν οι περισσότεροι άνδρες του 125 Συντάγματος έχουμε αρκετές φωτογραφίες και από διαφορετικές γωνίες που μας βοηθούν να κάνουμε μία πρόχειρη καταμέτρησή τους. Προσωπικά έχω μετρήσει περίπου 250 διαφορετικούς τάφους νεκρών Γερμανών στο Ρούπελ.

Όμως, η διαδικασία αυτή μας δίνει μόνο κατά προσέγγιση τον αριθμό των νεκρών, αφού υπάρχουν λήψεις και από κάποια μικρά νεκροταφεία, εκτός από τα τρία μεγάλα γερμανικά νεκροταφεία δίπλα στο Ρούπελ, που ο διοικητής του οχυρού, συνταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος, επισημαίνει στην αναφορά του στο Υπουργείο Στρατιωτικών πως οι Γερμανοί ξεκίνησαν να φτιάχνουν στις 10 Απριλίου 1941. Έτσι στο Ρούπελ αρκετοί νεκροί Γερμανοί ετάφησαν σε μικρές ομάδες. Επιπλέον, και εδώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και εκείνους που τραυματίστηκαν στις επιχειρήσεις εναντίον του Ρούπελ και πέθαναν στα στρατιωτικά νοσοκομεία στη Βουλγαρία. Αυτοί ετάφησαν στη Μαριούπολη. Όμως, ήταν τόσοι πολλοί που δεν ετάφησαν στο τοπικό νεκροταφείο, όπως στην περίπτωση του βουλγαρικού Νευροκοπίου ή του Πετριτσίου που θα δούμε στη συνέχεια, αλλά οι Γερμανοί δημιούργησαν γι’ αυτούς ένα αποκλειστικό νεκροταφείο, δηλαδή ένα καθαρά γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο, το μόνο στη Βουλγαρία από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 11 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί ανήγειραν το κεντρικό μνημείο του νεκροταφείου τους, που δείχνει ότι είχε αρχίσει να γεμίζει με τους τάφους τραυματιών από τις συγκρούσεις στο Ρούπελ που εξέπνεαν στα στρατιωτικά νεκροταφεία.

Την ίδια ακριβώς περίοδο, οι Γερμανοί έθαβαν στο ελληνικό έδαφος όσους άνδρες τους σκοτώθηκαν στις μάχες με τους Έλληνες στον τομέα του Ρούπελ. Όπως είδαμε, στο γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο στη Μαριούπολη είναι θαμμένοι 360 Γερμανοί που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια της μάχης των Οχυρών, ή λίγο αργότερα από τα τραύματά τους. Όμως, εκτός από εκείνους που έχουν τόπους θανάτου που τους συνδέουν με τις επιχειρήσεις στο Ρούπελ, υπάρχουν και 67 που σκοτώθηκαν σε τομείς του μετώπου που ήταν δυτικότερα και όπου επιχειρούσε η 5η και η 6η Ορεινή Μεραρχία. Αυτό σημαίνει ότι στη Μαριούπολη έχουν ταφεί 293 Γερμανοί που σκοτώθηκαν στη διάρκεια των απέλπιδων προσπαθειών του 125 ενισχυμένου Συντάγματος Πεζικού να καταλάβει το Ρούπελ. Όμως, σήμερα στο νεκροταφείο αυτό είναι θαμμένοι και πολλοί νεκροί Γερμανοί που γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι όχι μόνο σκοτώθηκαν στο Ρούπελ, αλλά και ότι ετάφησαν εκεί. Με βάση την επίσημη ιστοσελίδα των γερμανικών στρατιωτικών νεκροταφείων, όλοι οι νεκροί Γερμανοί που είχαν ταφεί προσωρινά στο Ρούπελ μεταφέρθηκαν το Φθινόπωρο του 1941 στη Μαριούπολη και ετάφησαν δίπλα στους συμπολεμιστές τους που είχαν αποβιώσει από τα τραύματά τους. Γιατί να το κάνουν αυτό οι Γερμανοί; Υποψιάζομαι ότι δεν ήθελαν να φαίνονται οι μεγάλες απώλειές τους, αφού τα νεκροταφεία ήταν πάνω στη βασική διαδρομή μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας. Σε μία φωτογραφία διακρίνονται δύο Βούλγαροι αξιωματικοί να κοιτάζουν με κάποια απορία τάφους Γερμανών αξιωματικών σ’ ένα από τα νεκροταφεία στο Ρούπελ.

Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ακόμη και εάν αποδεχτούμε ότι το 125 (ενισχυμένο) Σύνταγμα Πεζικού έχασε 293 άνδρες, αυτό αποτελεί τεράστιος φόρος αίματος, αν αναλογιστούμε ότι η 72α Μεραρχία έχασε μόλις έναν άνδρα παραπάνω. Όμως, όπως και με τον αριθμό των νεκρών της 72ας Μεραρχίας, που είναι θαμμένοι στο Βουλγαρικό Νευροκόπι, ο αριθμός των γερμανικών τάφων στο κοντινότερο νεκροταφείο δεν αποτελεί και τον τελικό αριθμό όσων σκοτώθηκαν. Οι νεκροί του 125 Συντάγματος Πεζικού στο Ρούπελ είναι περισσότεροι από 293 και μπορεί να έφθαναν ακόμη και τους 400. Η συγκίνηση του διοικητή του, συνταγματάρχη Erich Peterson, προς τον αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Πλευράκη, διοικητή του Δυτικού Υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου –όπου υπαγόταν το οχυρό Ρούπελ-, ταιριάζει απόλυτα με τον τεράστιο αριθμό των νεκρών που είχε η μονάδα του: «Δεν θρηνώ ως στρατιώτης, διότι η θυσία ήταν επιβεβλημένη, αλλά κλαίω ως άνθρωπος, διότι εκ του συντάγματός μου απέμειναν ολίγοι μόνον άνδρες». Ο ίδιος ο αντισυνταγματάρχης Πλευράκης στην έκθεσή του προς τον διοικητή της μεραρχίας του (XIV Μεραρχία Πεζικού), Υποστράτηγο Παπακωνσταντίνου, αναφέρει σχετικά με τους νεκρούς Γερμανούς μπροστά στο Ρούπελ, στις 10 Απριλίου 1941: «Εφ’ ολοκλήρου της ζώνης και εις βάθος 500-1000 μέτρων, ουδέ σπιθαμή γης έμεινεν άνευ πτωμάστων. Και η έκτασις αύτη ποτισμένη δι’ αιμάτων Γερμανών στρατιωτών παρουσίαζε θέαμα προ του οποίου ουδεμία ανθρώπινη ψυχή, όσον σκληρά και αν ήτο, ημπορούσε να παραμείνει ασυγκίνητος».

Προχωρούμε δυτικά στην έρευνά μας για τον αριθμό των νεκρών Γερμανών στη μάχη των Οχυρών. Αφήνουμε τα οχυρά του Μπέλλες και την 5η Ορεινή Μεραρχία, για την οποία όπως είδαμε γνωρίζουμε τον αριθμό των νεκρών της και επικεντρωνόμαστε στον τομέα της Ροδόπολης, όπου επιχείρησε η 6η Ορεινή Μεραρχία με τα δύο συντάγματά της, το 141 και το 143 Σύνταγμα Ορεινών Καραδρομέων. Σε όλη τη διεθνή βιβλιογραφία τα συντάγματα αυτά αναφέρονται ως μην έχοντα σοβαρές απώλειες. Απλά, το 141 καθυστέρησε την πρώτη μέρα της εισβολής διότι συνάντησε ισχυρότερη αντίσταση, πάνω από το χωριό των Άνω Πορροίων, σε σχέση με το αδελφό σύνταγμά του, δηλαδή το 143, που εισέβαλε στην Ελλάδα από το Τριεθνές. Είδαμε ότι το 143 Σύνταγμα στις 6 Απριλίου είχε μόλις εννέα νεκρούς στρατιώτες. Όμως, εδώ κάτι περίεργο συμβαίνει, αφού στην αναφορά της 6ης Ορεινής Μεραρχίας για την 6η Απριλίου 1941 (DIVISIONSBEFEHL Nr. 39) αναφέρεται ο θάνατος 200 οπλιτών της Πως χάθηκαν όλοι αυτοί οι Γερμανοί καταδρομείς; Κοινή λογική, αφού δεν ανήκαν στο 143 ήταν άνδρες του 141 Συντάγματος. Και που μπορεί να σκοτώθηκαν στις 6 Απριλίου; Η μόνη μάχη που διεξήχθη εκείνη την ημέρα στην περιοχή δράσης της 6ης Ορεινής Μεραρχίας ήταν στο οροπέδιο της Ομορφοπλαγιάς του Μπέλλες. Ο αριθμός είναι απίστευτα μεγάλος, όμως μία αξιόπιστη ελληνική μαρτυρία μας δίνει ακριβώς τον ίδιο αριθμό των νεκρών Γερμανών στην Ομορφοπλαγιά.

Ο φιλόλογος Ψάλτης είχε καταγωγή από τα Άνω Πορρόια, το κεφαλοχώρι που βρίσκεται κάτω από την Ομορφοπλαγιά, και έζησε από κοντά τη γερμανική εισβολή. Σύμφωνα με την καταγραφή του, μετά τον πόλεμο ήρθαν Γερμανοί στα Άνω Πορρόια και πήραν τα οστά των ανδρών τους που είχαν σκοτωθεί στην Ομορφοπλαγιά και ταφεί στο νεκροταφείο του χωριού τους. Ο Ψάλτης μέτρησε τα κουτιά που οι Γερμανοί γέμισαν με οστά και τα έβγαλε 200, δηλαδή όσοι καταγράφει και η αναφορά της μονάδας τους πως σκοτώθηκαν στις 6 Απριλίου 1941. Εκτός, όμως, από 200 νεκρούς στρατιώτες, την πρώτη μέρα της μάχης των Οχυρών, το 141 Σύνταγμα απώλεσε στην Ομορφοπλαγιά και 10 αξιωματικούς, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο διοικητής του συντάγματος, αντισυνταγματάρχης Ebeling, ο πιο υψηλόβαθμος Γερμανός αξιωματικός που σκοτώθηκε στη μάχη των Οχυρών.

Αν/χης Eberhard Ebeling, 141 Σ./Διοικητής (Πετρίτσι. βουλγαρικό νεκροταφείο)
Υπ/γος Geyer, 6ος Λ/2ο Τ/ Διοικητής
Ανθ/γος Menzel, 2ος Λ/2ο Τ
Ανθ/γος Erich Adam, 3ος Λ/1ο Τ (Μαριούπολη βουλγαρικό νεκροταφείο. Καλαμπάκα
Ανθ/γος Homma, 3ος Λ/1ο Τ
Ανθ/γος VictorRathgeber, 6ος Λ/2ο Τ (Πετρίτσι βουλγαρικό νεκροταφείο Φυλάκιο 19)
Ανθ/γος RudolfDermutz, 6ος Λ/2ο Τ (Πετρίτσι.βουλγαρικό νεκροταφείο Φυλάκιο 19)
Ανθ/γος Nussbaumer, 8ος Λ/2ο Τ
Ανθ/γος Franz Ager,15ος Λ/3ο Τ
Ανθ/γος WalterKamper, 118ο Σύνταγμα Ορεινού Πυροβολικού (Μαριούπολη βουλγαρικό νεκροταφείο. Μπέλλες)

Από τους νεκρούς αξιωματικούς, τρεις ετάφησαν στο νεκροταφείο του Πετριτσίου και δύο στη Μαριούπολη. Οι υπόλοιποι θα πρέπει να ετάφησαν στα Άνω Πορρόια μαζί με τους στρατιώτες τους, αφού δεν αναφέρονται σε κάποια από τα γνωστά νεκροταφεία στη Βουλγαρία. Που μεταφέρθηκαν τα οστά των Γερμανών μετά την εκταφή τους από τα Άνω Πορροία; Δεν βρίσκονται στο γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο στον Διόνυσο της Αττικής και μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν μεταφέρθηκαν στην τότε κουμουνιστική Βουλγαρία. Πιθανότατα τα οστά αυτών των Γερμανών να επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Η περίπτωση των νεκρών του 141 Συντάγματος Ορεινών Καταδρομεών που ετάφησαν στα Άνω Πορρόια δείχνει ότι οι νεκροί Γερμανοί της μάχης των Οχυρών δεν είναι όλοι θαμμένοι στη Βουλγαρία, κάτι άλλωστε, όπως είδαμε αποδείχτηκε για 119 νεκρούς της 72ας Μεραρχίας, και είναι πολύ πιθανόν να ισχύει και για δεκάδες άλλους του 125 Συντάγματος Πεζικού που σκοτώθηκαν στο Ρούπελ.

Συνεχίζουμε με τους νεκρούς του 141 Συντάγματος στην Ομορφοπλαγιά. Στον αριθμό των 200 νεκρών Γερμανών στρατιωτών δεν συμπεριλαμβάνονται βέβαια όσοι τραυματίστηκαν, μεταφέρθηκαν στα μετόπισθεν και στη συνέχεια εξέπνευσαν σε κάποιο στρατιωτικό νοσοκομείο στη Βουλγαρία εξαιτίας των τραυμάτων τους. Ας πάμε πάλι στο έγγραφο της 72ας Μεραρχίας που είδαμε προηγουμένως. Ο αριθμός των ανδρών που πέθαναν από τα τραύματά τους ήταν κάτι λιγότερο από αυτούς που σκοτώθηκαν στη μάχη (154 νεκροί στο πεδίο της μάχης και 94 τραυματίες που πέθαναν από τα τραύματά τους). Στην περίπτωση της Ομορφοπλαγιάς με 210 βεβαιωμένους Γερμανούς νεκρούς (αξιωματικούς και οπλίτες), ο αριθμός των θανόντων από τα τραύματά τους θα πρέπει να είναι επιπλέον περίπου 130 νεκροί, δηλαδή συνολικά 340. Με άλλα λόγια, οι απώλειες του 141ου Συντάγματος Ορεινών Καταδρομέων είναι στο επίπεδο του 125 Συντάγματος Πεζικού στο Ρούπελ! Οι τραυματίες αυτοί που εξέπνευσαν από τα τραύματα τους ετάφησαν στο πολιτικό νεκροταφείο του βουλγαρικού Πετριτσίου που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Εδώ είναι θαμμένοι 110 Γερμανοί στρατιωτικοί του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από τους οποίους οι 106 είναι νεκροί από τη μάχη των Οχυρών. Για το νεκροταφείο στο Πετρίτσι, οι περισσότεροι έχουν ως τόπο θανάτου το ίδιο το Πετρίτσι, που σημαίνει ότι πρόκειται για τραυματίες που μεταφέρθηκαν στο εκεί στρατιωτικό νοσοκομείο, όπου και στη συνέχεια πέθαναν. Οι συγκεκριμένοι αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μόνο τμήμα του συνολικού αριθμού των Γερμανών που σκοτώθηκαν στην Ομορφοπλαγιά.

Ο αριθμός 340 θα πρέπει να λογιστεί ως ο χαμηλότερος υπολογισμός για τους νεκρούς Γερμανούς στην Ομορφοπλαγιά. Αν και βασίζεται σε ισχυρά στοιχεία φαντάζει υπερβολικός, ακόμη και εξωπραγματικός. Πως μπορεί οι Γερμανοί να είχαν τόσο μεγάλες απώλειες σε μία σύγκρουση που μέχρι πρόσφατα λογιζόταν ως μία αψιμαχία; Ο τρόπος που διεξήχθη η μάχη στην Ομορφοπλαγιά εξελίχθηκε σε σφαγή των επιτιθεμένων Γερμανών. Στο πλαίσιο αυτό, ο αριθμός των νεκρών τους είναι λογικός. Οι Έλληνες διέθεταν ένα τάγμα (το ΙΙ/91) σε θέσεις άμυνας, μία διμοιρία όλμων, πολυβολεία και πυροβολαρχίες στα μετόπισθεν. Στην αρχή της μάχης οι Γερμανοί αναφέρουν ότι δέχτηκαν πολύ πετυχημένα πυρά τόσο από το ελληνικό πυροβολικό όσο και από τους όλμους. Γνωρίζουμε ότι ο Ebeling σκοτώθηκε από όλμο. Επίσης, δύο άλλοι αξιωματικοί σκοτώθηκαν στο βουλγαρικό φυλάκιο 19, και ένας ακόμη στο ύψωμα «Καλαμπάκα». Είναι πιθανόν ότι και εκείνοι οι Γερμανοί αξιωματικοί επλήγησαν από όλμους ή βολές πυροβολικού. Στη θέση Κετσίκ Καγιά της Ομορφοπλαγιάς, οι ελληνικοί όλμοι έπεφταν με τέτοια ακρίβεια που προκάλεσαν πανωλεθρία στο πλήθος των Γερμανών όπως κατέβαιναν από τη διάβαση του Δεμίρ Καπούρ προς το οροπέδιο της Ομορφοπλαγιάς.

Όμως, οι απώλειες των Γερμανών οφείλονται σ’ ένα μεγάλο ποσοστό εκτός από τη σκληρή και πετυχημένη αντίσταση των Ελλήνων, στην αλαζονεία του διοικητή της 6ης Ορεινής Μεραρχίας, υποστρατήγου Ferdinand Schorner. Ο θάνατος του διοικητή του 141ου Συντάγματος Ορεινών Καταδρομέων, Ebeling, σήμαινε ότι ο ίδιος ο στρατηγός ανέλαβε και επιχειρησιακός αρχηγός. Αυτό ήταν ό,τι χειρότερο για τους καταδρομείς. Όπως, επισήμανε ο κ. Περαρής, ο Schorner ήταν ένας αυταρχικός και σκληρός διοικητής, φανατικός ναζί και φίλος του Χίτλερ. Όλες οι γερμανικές πηγές συμφωνούν ότι αδιαφορούσε για τη ζωή των ανδρών του. Εξαιτίας της περιορισμένης αντίληψής του, χρειάστηκε ώρες να συνειδητοποιήσει ότι το ελληνικό σχέδιο μάχης είχε παρασύρει και εγκλωβίσει τους άνδρες του 141 Συντάγματος Ορεινών Καταδρομέων σ’ ένα στενό χώρο που δεν υπήρχαν σημεία κάλυψης, δηλαδή σε μία παγίδα! Πεισματικά ο Schorner διέταζε τους άνδρες του να επιτίθενται κατά κύματα εναντίον των Ελλήνων, δίχως να προστατεύονται από το περιβάλλον, ενώ οι αντίπαλοί τους από οργανωμένες θέσεις μάχης τούς θέριζαν με πολυβόλα, όλμους, χειροβομβίδες και τον φορητό τους οπλισμό. Η ναζιστική αλαζονεία και προπαγάνδα δημοσιοποίησε λεπτομέρειες της μάχης, τονίζοντας την «ηρωική» προσπάθειά τους.

Οι καταδρομείς έχοντας στις πλάτες τους τον στρατηγό εκτελούσαν πράγματι ηρωικές επιθέσεις αυτοκτονίας και γέμιζαν το οροπέδιο με τα πτώματά τους: «Οι καταδρομείς προωθούνται μέσα από τη χαράδρα. Η πύρινη γροθιά του εχθρού τους σφυροκοπά ασταμάτητα και από τις δύο πλευρές της χαράδρας, κάνοντας τη ζωή να μοιάζει πολύ μικρή μπροστά στους πίδακες θανάτου που ξεπηδούν. Και όμως αυτοί βρίσκονται παντού ανάμεσα στις πύρινες γλώσσες, γαντζωμένοι στα βράχια και στο χιόνι. Σημαδεύουν, πυροβολούν, τρέχουν μπροστά, πέφτουν κάτω και κοιτούν. Οι σφαίρες τους κάνουν το χώμα να τινάζεται, χωρίς όμως, να μπορούν να κάνουν το θανατηφόρο κροτάλισμα των εχθρικών πολυβόλων να σιωπήσει». (βιβλίο “Das Gelbe Edelweiss”). Επίσης: «Αυτό που ζητάει (ο Schorner από τους άνδρες του) φαντάζει αδύνατο, αλλά η ηρεμία, η αυστηρότητα και η αποφασιστικότητα στο πρόσωπό του δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας. Άλλωστε δεν διατάζει από την ασφάλεια κάποιας αίθουσας επιτελείου, αλλά μέσα από την κόλαση του πεδίου της μάχης στο φυλάκιο 20. Μήπως αποτύχει τελικά η μεραρχία σ’ αυτήν την αποστολή της; Οι Έλληνες ποντάρουν σ’ αυτό. Άλλωστε, πως θα μπορούσαμε να τα καταφέρουμε οπλισμένοι μόνο με πολυβόλα, αντιαρματικά πυροβόλα και μερικά ελαφρά πυροβόλα ενάντια στο μπετόν και το ατσάλι και στον εχθρό, που είχε την άνεση να βάλλει εναντίον μας με πυροβόλα κάθε διαμετρήματος, και μάλιστα από ύψος 2000 μέτρων; Αυτό του έδινε το πλεονέκτημα του πεδίου της μάχης και επιπλέον του ενίσχυε την ήδη μεγάλη αποφασιστικότητα να πολεμήσει. Μήπως τελικά επιβεβαιωθεί με αίμα, η σιγουριά που έχουν εδώ και χρόνια οι Έλληνες, πως η κατάληψη των οχυρών θα ήταν ακόμη και για τον ισχυρότερο στρατό αδύνατη;» (βιβλίο “Das Gelbe Edelweiss”).

Μετά τις 11.30 το πρωί, και τη σύμπτυξη του ΙΙ/91 Τάγματος, οι Γερμανοί κατέλαβαν το Πολυβολείο 7. Από εκείνη την ώρα και μετά, η μόνη εστία αντίστασης στην Ομορφοπλαγιά ήταν το Πολυβολείο 8, και όλες οι γερμανικές απώλειες μέχρι και το απόγευμα που έληξε η μάχη οφείλονται στο πολυβόλο του λοχία Δημητρίου Ίτσιου, διοικητή του συγκεκριμένου πολυβολείου. Ο λοχίας Ίτσιος και οι άνδρες του που είχαν παραμείνει στο Π.8. σκότωσαν πολλούς από τους 340+ Γερμανούς που στις 6 Απριλίου 1941 έχασαν τη ζωή τους στην Ομορφοπλαγιά. Είναι αδύνατο να διακριβώσουμε τον ακριβή αριθμό τους, αλλά αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό του συνόλου. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται 65 σκαπανείς και στρατιώτες του μηχανικού που προσπάθησαν να ανοίξουν δίοδο μέσα από τα συρματοπλέγματα και εξουδετερώθηκαν όλοι από τα πυρά του πολυβόλου. Επίσης, η καταστροφή ενός από τα δύο ορεινά πυροβόλα που οι Γερμανοί μετέφεραν στο οροπέδιο της Ομορφοπλαγιάς για να χτυπήσουν το Π.8. –το οποίο χτυπήθηκε από χειροβομβίδα- , είναι πιθανότατα έργο του Ίτσιου και των ανδρών του. Ο ανθυπολοχαγός πυροβολικού του 118ο Σύνταγμα Ορεινού Πυροβολικού που είχε προσκολληθεί στο 141ο Σύνταγμα, Walter Kamper και καταγράφεται ότι σκοτώθηκε στις 6 Απριλίου 1941 μάλλον έχασε τότε τη ζωή του.

Μετά το τέλος της μάχης της Ομορφοπλαγιάς, ο λοχίας Ίτσιος και δύο στρατιώτες του που ήταν μαζί του μέσα στο Π.8. παραδόθηκαν στους Γερμανούς. Όμως, λίγα λεπτά μετά, ο Ίτσιος δολοφονήθηκε από έναν Γερμανό αξιωματικό. Είναι βέβαιο ότι η ενέργεια αυτή δεν ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του δράστη, αλλά διαταγής του προϊσταμένου του, Schorner. Ο λόγος προφανής: εκδίκηση για τους εκατοντάδες νεκρούς άνδρες του 141 Συντάγματος Ορεινών Καταδρομέων στην Ομορφοπλαγιά, πολλοί από τους οποίους σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους να καταλάβουν το Π.8.

Η πρόσθεση όλων των παραπάνω αριθμών Γερμανών νεκρών στη μάχη των Οχυρών μας δίνει ένα σύνολο 1266. Πρόκειται για ένα συντηρητικό υπολογισμό και θα πρέπει να λογιστεί ως ελάχιστη εκτίμηση. Οι νεκροί Γερμανοί είναι πολύ πιθανόν να ήταν ακόμη περισσότεροι. Στην επίσημη σελίδα των γερμανικών στρατιωτικών νεκροταφείων αναφέρεται ότι υπάρχουν οι τάφοι 1.255 Γερμανών νεκρών στρατιωτικών στη Βουλγαρία που σκοτώθηκαν στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά υπολογίζεται ότι συνολικά αυτοί είναι 1.800. Ο Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου σ’ ένα άρθρο του προσπάθησε να προσεγγίσει τον αριθμό των νεκρών Γερμανών στη μάχη των Οχυρών, με βάση στοιχεία που γνωρίζουμε σχετικά με παραμέτρους των επιχειρήσεων εναντίον των οχυρών που ανέλαβαν οι συγκεκριμένες μονάδες. Αν και ο συγγραφέας αγνοούσε τα περισσότερα στοιχεία που αναφέρουμε, κατέληξε στο ενδιαφέρον συμπέρασμα ότι οι Γερμανοί είχαν συνολικά 1700 νεκρούς στη διάρκεια της Μάχης των Οχυρών. Ο αριθμός αυτός δεν απέχει και πολύ από τους 1.800 νεκρούς Γερμανούς που είναι θαμμένοι στη Βουλγαρία, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων σκοτώθηκαν στη Γραμμή Μεταξά.

Την ίδια ακριβώς περίοδο που οι γερμανικές μονάδες μάτωναν εκεί, άλλες πολύ πιο τυχερές μονάδες της Βέρμαχτ έκαναν στρατιωτικό περίπατο βορειότερα, στη Γιουγκοσλαβία. Εκεί οι Γερμανοί έχασαν μόλις 151 άνδρες σε όλη τη διάρκεια των επιχειρήσεων για την κατάληψη της χώρας, από τους οποίους 20 ήταν θύματα ενός τροχαίου ατυχήματος. Στις 5 Απριλίου 1941 η Γιουγκοσλαβία είχε υπό τα όπλα 1.600.000 άνδρες, και διέθετε 480 αεροπλάνα και 4.000 πυροβόλα διαφόρων τύπων. Επιπλέον, οι Σέρβοι ήταν φορείς μίας ένδοξης στρατιωτικής παράδοσης στους βαλκανικούς πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως, όλα αυτά κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος μπροστά στους Γερμανούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο οι νεκροί της γερμανικής 5ης Ορεινής Μεραρχίας ήταν περισσότεροι απ’ όλους τους Γερμανούς που σκοτώθηκαν για την κατάληψη της Γιουγκοσλαβίας!

Αντίθετα, με τη Γιουγκοσλαβία, οι Γερμανοί που επιτέθηκαν στην Γραμμή Μεταξά γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι δεν είχαν απέναντί τους αντιπάλους που παραδίδονταν με την πρώτη τουφεκιά ή πετούσαν τα όπλα τους και έτρεχαν να σώσουν τη ζωή τους μόλις άκουγαν τη σειρήνα κάποιου στούκας πάνω από το κεφάλι τους. Τούτοι εδώ κράταγαν τις θέσεις τους και πολλές φορές πολεμούσαν μέχρις εσχάτων, αφού πρώτα σκότωναν όσους περισσότερους εισβολείς μπορούσαν. Η μάχη των Οχυρών ήταν από τις σκληρότερες που είχαν αντιμετωπίσει μέχρι τότε στα δύο περίπου χρόνια πολέμου οι Γερμανοί. Ειδικά για το σώμα των Ορεινών Καταδρομέων, οι απώλειες στην μάχη των Οχυρών ήταν κάτι το ασυνήθιστο μέχρι τότε. Οι συγκρούσεις με τους Έλληνες στα βουνά της Μακεδονίας κατέδειξαν ότι ένας αποφασιστικός αντίπαλος ήταν σε θέση να τους πλήξει σοβαρά. Αυτό δεν το ξέχασαν ποτέ οι καταδρομείς που επιβίωσαν, παρά το γεγονός ότι μετά την Ελλάδα συνέχισαν να πολεμούν σκληρά για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, μέχρι και το 1945. Γι’ αυτούς, η ανάμνηση της «Μetaxas-linie», δηλαδή της Γραμμής Μεταξά, χαράχτηκε βαθιά μέσα τους, αφού στα απομνημονεύματά τους αναφέρουν με πικρία τους πολλούς συμπολεμιστές τους που έχασαν εκεί.

Έτσι, στις 10 Απριλίου 1941 ένας Γερμανός αρχιλοχίας που ανήκε στη δύναμη που επιτέθηκε στο οχυρό Παλιουριώνες με πλήρης αποτυχία σημείωνε στο ημερολόγιο του: «10.4.1941. Νωρίς το πρωί γίνεται συνάντηση των διμοιριτών. Το οχυρό (Παλιουριώνες) έχει πράγματι παραδοθεί. Δεν μπορούμε να το πιστέψουμε και ο λόχος είναι παραζαλισμένος από τη χαρά. Όχι άλλες εφόδους πια, ο πόλεμος τελείωσε. Γρήγορα όμως μια λύπη αντικαθιστά τη χαρά. Ρωτάμε για τους νεκρούς μας. Ήταν ο θάνατος τόσων συντρόφων αναπόφευκτος ή μήπως μάταιος; Μα είναι δυνατόν να θυσιάζονται άνθρωποι τόσο άσκοπα και ανόητα; Συνερχόμαστε και πανηγυρίζουμε. Δεν μπορώ να πανηγυρίσω και να χαρώ σαν τους συντρόφους μου. Πριν από δυο με τρεις μέρες ήταν οι νεκροί ανάμεσά μας και τώρα κείτονται πάνω εκεί στην πλαγιά, ενώ διψούσαν και αυτοί για ζωή όπως κι εμείς.». Την ίδια ημέρα λίγο ανατολικότερα, στο Ρούπελ, ένας άλλος Γερμανός δεκανέας κατέγραφε την κηδεία των πολλών Γερμανών που σκοτώθηκαν εκεί: «Τώρα αποδίδουμε τις τελευταίες τιμές στους άνδρες που έδωσαν αυτές τις ημέρες τη ζωή τους πέφτοντας κατά την επίθεση χτυπημένοι από τα εχθρικά πολυβόλα και τα πυρά των αντιαρματικών και του πυροβολικού. Ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός, ορατός από αρκετά μακριά, στέκει τώρα ακριβώς κάτω από τους τσιμεντένιους θόλους, που σκεπάζονται από πέπλα ομίχλης. Κάτω από τον σταυρό τέσσερις σειρές φρεσκοσκαμμένων τάφων. Εδώ αναπαύονται καταδρομείς, μηχανικοί και άνδρες του ορεινού πυροβολικού. Υπολοχαγοί δίπλα σε δεκανείς, φαντάροι δίπλα σε υπαξιωματικούς, έτσι ακριβώς όπως δίπλα δίπλα πολέμησαν και πέθαναν. Ένα τάγμα παρατάσσεται σε σχήμα Π. Οι διοικητές και οι αντιπρόσωποι των τμημάτων του μηχανικού και του πυροβολικού, που ήταν αποσπασμένα στο σύνταγμα, αλλά κυρίως οι συμπολεμιστές των ανδρών του ορεινού πυροβολικού. Οι τελευταίες μέρες τους είχαν προκαλέσει μεγάλες απώλειες. Τα πρόσωπα των ανδρών είναι σοβαρά, η μάχη έχει αποτυπωθεί πάνω τους. Δεν υπάρχει κανείς που να μην έχασε έναν σύντροφο. Δεν υπάρχει διμοιρία που να μην είχε νεκρούς ή τραυματίες….Έπειτα παίρνει το λόγο ο συνταγματάρχης (Peterson, διοικητής του 125ου Συντάγματος Πεζικού). Με το πηλίκιο υπό μάλης πλησιάζει στα μνήματα και χαιρετά τους νεκρούς. Ποτέ δεν συνήθιζε να λέει πολλά λόγια. Έτσι και σήμερα απευθύνει λακωνικά τον τελευταίο χαιρετισμό. Υπόσχεται στους νεκρούς πως η θυσία τους θα μείνει αξέχαστη και ότι θα είναι πάντα ένα πρότυπο για εμάς….Βουβά αποχαιρετούν οι άνδρες τους συντρόφους τους. Το σύνταγμα παρελαύνει με βροντερό βηματισμό. Ένας βηματισμός που ταιριάζει σε παρελάσεις σε καιρό ειρήνης ή σε παρελάσεις εν μέσω έξαλλων πανηγυρισμών στην έδρα του συντάγματος μετά από την επιτυχημένη εκστρατεία στη Δύση. Τώρα όμως είναι ο τελευταίος χαιρετισμός που απευθύνουν οι επιζώντες του συντάγματος σε εκείνους που χάθηκαν στην ξένη γη και δεν θα βρίσκονται κοντά μας καθώς θα γυρνάμε στην πατρίδα μας. Δεν θα παρελάσουν ξανά στις γραμμές των λόχων μας, αλλά η μνήμη τους δεν θα σβήσει από τις καρδιές μας. Θα είναι πάντα κοντά μας όταν το καθήκον μας καλέσει ξανά.». Ο τίτλος του γνωστού ύμνου των ανδρών της Βέρμαχτ για τους πεσόντες τους, «είχα κάποτε ένα σύντροφο» επαναλαμβάνεται μονότονα σε αυτά τα δημοσιεύματα των βετεράνων.

Οι γερμανικές απώλειες και κυρίως ο αριθμός των νεκρών δείχνει τη σκληρότητα των συγκρούσεων μαζί με το γεγονός ότι οι μάχες έληξαν μόλις στις 10 Απριλίου 1941, αντί για τις 6 Απριλίου, όπως προέβλεπε το γερμανικό σχέδιο μάχης. Στην περίπτωση της μάχης των Οχυρών δεν υπήρξε Πόλεμος Κεραυνός, το περίφημο Blitzkrieg. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η 2η Τεθωρακισμένη Μεραρχία που κατέλαβε στις 9 Απριλίου τη Θεσσαλονίκη εφάρμοσε με απόλυτη επιτυχία αυτή η πολεμική τακτική. Όμως, οι περισσότεροι Γερμανοί Ορεινοί καταδρομείς της 6ης και της 5ης Ορεινής Μεραρχίας και οι πεζικάριοι του 125 Συντάγματος και της 72ας Μεραρχίας θυσιάστηκαν άδικα. Η σκληρή αντίσταση όλων των οχυρών την πρώτη ημέρα της γερμανικής εισβολής κατέδειξε στο γερμανικό Γενικό Επιτελείο ότι η κατάληψή τους θα ήταν εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο.

Με την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας, ήταν φανερό πως την λύση θα δινόταν με τη 2η Τεθωρακισμένη μεραρχία που θα εισχωρούσε στην Ελλάδα μέσω του Αξιού. Αυτό ήταν τελικά που έγινε. Παράλληλα, οι πεζοπόρες γερμανικές δυνάμεις θα μπορούσαν να συνεχίσουν να εμπλέκουν τα οχυρά δίχως όμως να τα χτυπάνε εκ του σύνεγγυς. Όμως, οι διοικητές αποφάσισαν να συνεχίσουν με το ίδιο πείσμα. Μήπως φοβήθηκαν ότι οι ανώτεροί τους, και ο ίδιος ο Χίτλερ, θα τους καταλόγιζαν δειλία; Όχι, θεωρώ ότι ήταν η πρόκληση να σπάσουν «τα τσιμεντένια κλουβιά των Ελλήνων», όπως τα χαρακτήριζε ο Ringel. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα η αλαζονεία των επικεφαλής των μονάδων που είχαν εμπλακεί στη μάχη των Οχυρών. Το αποκορύφωμα, όπως είδαμε, ήταν ο στρατηγός Schorner που έστελνε τους άνδρες του 141ο Συντάγματος Ορεινών Καταδρομέων κατά κύματα εναντίον του Π.8. για να θεριστούν από το πολυβόλο του Ίτσιου, ενώ η μάχη τελείωνε και το ελληνικό τάγμα είχε ήδη συμπτυχθεί από την Ομορφοπλαγιά.

Όλοι οι νεκροί Γερμανοί της μάχης των Οχυρών ήταν επίλεκτα στελέχη της Βέρμαχτ. Είτε ήταν ορεινοί καταδρομείς, είτε πεζικάριοι, μηχανικοί, σκαπανείς, ή του πυροβολικού. Ήταν σκληροτράχηλοι άνδρες με εξαιρετική εκπαίδευση και αποτελούσαν μαζί με τους αλεξιπτωτιστές την αφρόκρεμα των ειδικών δυνάμεων. Ακόμη και οι πεζικάριοι που πολέμησαν στη μάχη των Οχυρών και είχαν ειδικότητα την εκπόρθηση οχυρών είχαν εκπαιδευθεί επί μήνες στην περίφημη Γραμμή Μαζινώ. Οι περισσότεροι ήταν βετεράνοι των εκστρατειών Πολωνίας, Νορβηγίας, Γαλλίας και ανάμεσά τους υπήρχαν κάτοχοι του Σιδηρού Σταυρού Α΄ και Β΄ Τάξης, το μετάλλιο ανδρείας του Γερμανικού Στρατού. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι τον Απρίλιο του 1941 ήταν σχετικά λίγα τα στελέχη της Βέρμαχτ που ήταν κάτοχοι του μεταλλίου από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μάλιστα, ο υπολοχαγός Otto Schulz που ήταν από τους πρώτους Γερμανούς που σκοτώθηκαν το πρωί της 6ης Απριλίου 1941 μπροστά στο Ρούπελ, τον Ιουνίο του 1940 είχε κερδίσει στη Γαλλία, όχι μόνον τον Σιδηρούν Σταυρό, Πρώτης Τάξης, αλλά ένα σημαντικότερο μετάλλιο, τον Μεγαλόσταυρο του Σιδηρού Σταυρού («Ritterkreuzes» ή «Σταυρός των Ιπποτών»). Μια γερμανική ιστοσελίδα ισχυρίζεται ότι όταν οι Γερμανοί βρήκαν τη σορό του υπολοχαγού, στις 10 Απριλίου 1941, την ημέρα που παραδόθηκε το Ρούπελ, έλειπε από το λαιμό του το βαρύτιμο μετάλλιο. Το βρήκαν μετά από λίγο μέσα στο οχυρό, καρφωμένο με ελληνική ξιφολόγχη πάνω από ένα από τα πολυβόλα που τις προηγούμενες ημέρες είχαν θερίσει τόσους και τόσους Γερμανούς. Ο υπολοχαγός Schulz που είχε κερδίσει στη Γαλλία τον Μεγαλόσταυρο του Σιδηρού Σταυρού, στο Ρούπελ κέρδισε επάξια έναν ξύλινο σταυρό.

ΝΕΚΡΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ (6-10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941)

6η ΟΡΕΙΝΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ

141ο Σ.Ο.Κ.
6 Απρ.: 10 Αξκ, 200 Υπξ-Οπλ. +130 τραυμ.
7-9 Απρ.: 12 Οπλ.
Σύνολο : 352

Επίσης :

143ο Σ.Ο.Κ
6 Απρ.: 9 Οπλ.
7-9 Απρ.: 7 Οπλ.
Σύνολο :16

5η ΟΡΕΙΝΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ

6-10 Απρ.: 7 Αξκ, 153 Υπξκοι και Οπλ.
Σύνολο : 160

125Ο (ενισχ) ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

6-10 Απρ.: 400 Αξκ-Υπξ-Οπλ.
Σύνολο : 400?

72η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

6-10 Απρ.: 12 Αξκ, 47 Υπξ, 235 Οπλ.
Σύνολο : 294

164η Σ ΠΕΖΙΚΟΥ

6-10 Απρ.: 18 Αξκοι, Υπξκοι και Οπλ.
Σύνολο : 18

50η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

6-10 Απρ.: 26 Αξκ-Υπξ-Οπλ.
Σύνολο : 26

1.266 Ελάχιστο

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ

Η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού καταγράφει ότι οι Έλληνες πεσόντες του ελληνογερμανικού πολέμου μεταξύ 6 Απριλίου και 1 Μαΐου 1941 ήταν 1090. Αυτό βέβαια δεν είναι το σύνολο των νεκρών Ελλήνων της μάχης των Οχυρών αφού συμπεριλαμβάνονται όλα τα μέτωπα στην Έλλαδα. Όσον αφορά τις ελληνικές απώλειες στη διάρκεια της μάχης των Οχυρών, ο στρατάρχης Παπάγος αναφέρει περίπου 1000 νεκροί και τραυματίες. Πόσοι, όμως, ήταν οι Έλληνες πεσόντες;

Με τον κ. Περαρή έχουμε καταγράψει σε πολλά σημεία του βιβλίου μας (“Η Μάχη των Οχυρών, 6-10 Απριλίου 1941”), τα ονόματα των Ελλήνων πεσόντων της μάχης των Οχυρών. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήσαμε την έκδοση Διεύθυνση Ιστορία Στρατού, Αγώνες και Νεκροί του Ελληνικού Στρατού κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Εκδόσεις Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αθήνα, 1990. Εκεί τα ονόματα των πεσόντων αξιωματικών και οπλιτών είναι σε αλφαβητική σειρά. Ξεχωρίσαμε τους πεσόντες με βάση τη χρονολογία θανάτου και τη μονάδα τους. Συγκεντρωτικά, αυτοί είναι περίπου 550. Αν και είμαστε βέβαιοι ότι δεν έχουμε εντοπίσει όλους τους Έλληνες που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της μάχης των Οχυρών εκτιμούμε ότι οι καταστάσεις με τα ονόματα συμπεριλαμβάνουν τους περισσότερους. Ίσως οι Έλληνες πεσόντες τον Απρίλιο του 1941 στη Γραμμή Μεταξά να μην ήταν περισσότεροι από 600.

Στο τέλος της μάχης των Οχυρών, οι Γερμανοί προσπάθησαν να πληροφορηθούν τις απώλειες των Ελλήνων. Έχοντας γίνει κύριοι της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου μετά την 10η Απριλίου 1941 ήταν σε θέση να πληροφορηθούν με σχετική ακρίβεια τον αριθμό των νεκρών σε κάθε οχυρό καθώς και των μονάδων προκάλυψης. Οι Γερμανοί δεν δίνουν αριθμούς των Ελλήνων πεσόντων για όλα τα οχυρά και τις μάχες εκτός των οχυρών. Οι αριθμοί που δημοσιοποίησαν είναι σχετικά μεγαλύτεροι από τους αντίστοιχους που δημοσιοποίησαν οι Έλληνες για τις ίδιες απώλειες. Έτσι αναφέρουν ότι 70 Έλληνες σκοτώθηκαν στην Ποποτλίβιτσα, 50 στο Αρπαλούκι και 42 στο Ιστίμπεη. Πάντως ακόμη και με τους αριθμούς των Γερμανών, οι Έλληνες πεσόντες δεν είναι πολύ περισσότεροι.

Τα οχυρά με τους περισσότερους νεκρούς είναι εκείνα στο Μπέλλες. Η Ποπτλίβιτσα –που είχε τις μεγαλύτερες απώλειες απ’ όλα τα οχυρά- το Αρπαλούκι, το Ιστίμπεη και η Κελκαγιά. Οι απώλειες εξηγούνται από τις πολύ σκληρές συγκρούσεις εκ του σύνεγγυς σε αυτά τα οχυρά. Στην Ποπτιλίβιτσα, τα πολυβολεία του οχυρού ήταν αποκομμένα αφού δεν διέθεταν εσωτερικές στοές, και είχαν σημαντική υψομετρική διαφορά μεταξύ τους. Έτσι, μεταξύ 6 και 8 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί ορεινοί καταδρομείς περικύκλωναν και χτυπούσαν μεμονωμένα το κάθε πολυβολείο. Σε αυτόν τον εκ του σύνεγγυς αγώνα, οι περισσότεροι Έλληνες που επάνδρωναν τα πολυβολεία πολεμούσαν μέχρις εσχάτων και σκοτώνονταν όλοι μαζί. Στον τομέα του Ρουπέσκο σκοτώθηκε και ο διοικητής του, αντισυνταγματάρχης Νικήτας, στη διάρκεια βομβαρδισμού από στούκας. Πρόκειται για τον πιο υψηλόβαθμο Έλληνα αξιωματικό που έπεσε στη μάχη των Οχυρών. Στο Ιστίμπεη οι περισσότερες απώλειες ήταν αποτέλεσμα των γερμανικών βομβαρδισμών με 88αρια αντιαεροπορικά πυροβόλα ευθυτενούς τροχιάς που χτυπούσαν κατευθείαν στις θυρίδες των πολυβολείων. Το ίδιο συνέβη και στην Κελκαγιά, αλλά σε μικρότερο βαθμό. Στο Αρπαλούκι έχουμε πολλούς Έλληνες νεκρούς εξαιτίας της δράσης των Γερμανών με τα πυροβόλα ευθυτενούς τροχιάς από το καταληφθέν οχυρωματικό έργο Δίδυμοι. Η προκάλυψη στο Μπέλλες επίσης είχε σημαντικές απώλειες, κυρίως εξαιτίας των γερμανικών βομβαρδισμών από στούκα και πυροβολικό.

Αντίθετα, στα οχυρά Παλιουριώνες και Ρούπελ, οι απώλειες των Ελλήνων ήταν ελάχιστες. Η μάχη με τις περισσότερες ελληνικές απώλειες στον Τομέα του Σιδηροκάστρου ήταν στα Λουτρά Σιδηροκάστρου όπου άνδρες του XVIII Μεραρχίας επιτέθηκαν στους λιγοστούς Γερμανούς που είχαν εισχωρήσει πίσω από το Ρούπελ. Σύμφωνα με γερμανικές πηγές οι πεσόντες Έλληνες αυτής της μάχης ήταν πάνω από 100, αν και οι Έλληνες δίνουν μικρότερο αριθμό απωλειών. Αυτοί έχασαν τη ζωή τους, κυρίως εξαιτίας των πολυβολισμών των δεκάδων γερμανικών καταδιωκτικών που κάλυπταν τους Γερμανούς πεζικάριους.

Σε αυτή τη μάχη έχουμε και υψηλό αριθμό πεσόντων Ελλήνων αξιωματικών και υπαξιωματικών. Μεγάλες απώλειες είχε επίσης η ΧΙΧ ελληνική Μηχανοκίνητη Μεραρχία στην κεντρική Μακεδονία, όπου αντιμετώπισε τις υπέρτερες δυνάμεις της 2ης γερμανικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας, η οποία διέθετε απόλυτη αεροπορική κάλυψη και συντριπτική δύναμη πυρός. Δυτικότερα, στην Ομορφοπλαγιά, οι Έλληνες του ΙΙ/91 Τάγματος (ή «απόσπασμα Καλλονά») είχε 70 νεκρούς, πολύ λιγότερους σε σχέση με τους Γερμανούς που σκοτώθηκαν στην ίδια μάχη, αλλά αριθμός που δείχνει πόσο σκληρός ήταν ο αγώνας.

Μεγάλες ήταν και οι απώλειες του 70ου ελληνικού Συνταγμάτος στην Ροδόπολη. Ο τομέας με τις λιγότερες ελληνικές απώλειες ήταν του Κάτω Νευροκοπίου, τόσο όσον αφορά τις δυνάμεις προφυλακής όσο και τις φρουρές των εκεί οχυρών.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Διάλεξη στην ημερίδα Οχυρά 1941 – Το 2ο “ΟΧΙ” που πραγματοποιήθηκε την 1/2/2017 στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Όλες οι παρουσιάσεις περιλαμβάνονται στην έκδοση : “Η εποποιία του Ρούπελ & τα οχυρά της Γραμμής Μεταξά” (Εκδόσεις Πελασγός – Κοιν.Σ.Επ. Άγκιστρο Δράση – 2017)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αποστολόπουλος Γ., Οι αναμνήσεις του αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού Γεωργίου Αποστολοπούλου (1910-1995) από την ηρωκή μάχη του οχυρού Ιστίμπεη της Γραμμής Μεταξά (6-7 Απριλίου 1941), όπως εσώθησαν από τον υιό του, Ανδρέα., κείμενο που έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο
Buchner A., Η Γερμανική Εκστρατεία εις την Ελλάδα, Επιχειρήσεις της 12ης Στρατιάς Έτους 1941, (τίτλος πρωτότυπου: Der deutsche Griechenland-Feldzug. Operationen der 12. Armee 1941), μετάφραση και απόδοση, Γεώργιος Γαζής, Αθήνα, 1961.
Γενικόν Επιτελείον Στρατού, Ο Ελληνικός Στρατός Κατά τον Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον, Αγώνες εις την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη (1941), Εκδόσεις Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού, Αθήνα, 1956.
Γκιρμπάτσης Ν. Η Στενωπός Ρούπελ. Ο Αγώνας των Οχυρών κατά τη Γερμανική Εισβολή, Εκδόσεις Ομμάτω, 2009.
Das Gelbe Edelweiss, Wege und Werden einer Gebirgsdivision (συλλογικό έργο), Έκδοση του Ναζιστικού Κόμματος (Zentralverlag der NSDAP), Franz Eher Nchf. GmbH., Munchen, 1943
Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (συλλογικό έργο), Αγώνες και Νεκροί του Ελληνικού Στρατού κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκδόσεις Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Αθήνα, 1990.
Δουράτσος Γ., «Έκθεσις επί της Οργανώσεως και δράσεως του Οχυρού Ρούπελ», αδημοσίευτη αναφορά προς το Υπουργείο Στρατιωτικών, Αρχείο Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Φ. 663/Α/1.
Ζαλόκωστας Χ., Ρούπελ, Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 1944.
Kaltenegger R., Fieldmarschall der letzten Stunde, Ferdinand Schorner, Herbig Verlag, 2001.
Kameraden unterm Edelweiß: Kriegsgeschichte der 2. Kompanie Gebirgsjägerregiment 100 von 1939 – 1945 (συλλογικό έργο). Εκδόσεις Buchdienst Südtirol, Kienesberger, 1999.
Κοτρίδης Η., Ρούπελ-Αναμνήσεις των πρωταγωνιστών, Σέρρες, 2006.
Λαγός Κ. και Περαρής Π., Η Μάχη των Οχυρών, 6-10 Απριλίου 1941, Εκδόσεις Μουσείου Δήμου Καλαμαριάς, Χρήστος Καλεμκερής, Καλαμαριά Θεσσαλονίκη, 2008.
Lucas J., Hitler’s Mountain Troops, fighting at the extremes, Cassell Military Classics, London, 1999.
May Η., Pesch F., Roth M. und Jupp S., Die 72. Infanterie-Division, 1939-1945, Dorfler Verlag GmbH, Eggolsheim, 1982.
Νικόλτσιος Β. και Χαδιά Α., Ρούπελ, το οχυρό της Ιστορίας και της Μνήμης, Εκδόσεις Eurobooks, Αθήνα, 2003.
Παπάγος Α., Ο Πόλεμος της Ελλάδος 1940-1941, Αθήνα, 1945
Παπαδημητρίου K., «Οι απώλειες του Γερμανικού Στρατού κατά τη Μάχη των Οχυρών, μία προσπάθεια αποκάλυψης των πραγματικών αριθμών», Η Μάχη των Οχυρών, το Δεύτερο Όχι της Ελλάδας (1941) (συλλογικό έργο). Σειρά: Μεγάλες Μάχες, Στρατιωτική Ιστορία, Αθήνα 2002, σελ. 90-93.
Παπακωνσταντίνου Α.Ι., Ο Στρατηγός Κωνσταντίνος Α. Παπακωνσταντίνου, Ένας εκλεκτός Ηγήτωρ και Αγωνιστής, Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, Αθήναι, 2013
Richter H., Η Ιταλο-Γερμανική Επίθεση εναντίον της Ελλάδος, (τίτλος πρωτότυπου: Griechenland im Zweiten Weltkrieg) μετάφραση Κώστας Σαρρόπουλος, Εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα, 1998.
Ringel J., Hurra Die Gams!, 5 Auflage, Leopold Stocker, Graz und Stuutgart, 1958.
Ruef K., Gebirgsjager zwischenKreta undMurmansk, Schcksaleder 6. Gebirgsdivision, Leopold Stocker Verlag, Graz.
Strassl E.E., Durchbruch durch die Metaxas-Linie, 1942.
Tesapsides B., Die Deutsche Feldpost in Griechenland, im II. Weltkrieg 1941-1945, 3 Tόμοι.
Ψάλτης Σ., «Ίτσιος Δημήτριος, ο Ανωπορογιώτης «Αθανάσιος Διάκος» του 1941», Περιοδικό ΓΙΑΤΙ, Τόμος 202, σελ. 15-18, Σέρρες, 1992.
Veranov M., The Third Reich at War, Εκδόσεις Siena, London, 1997

INFO⊃ Είναι απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου και διδακτορικού διπλώματος στην Ιστορία από το Πανεπιστήμιο του Durham του Ηνωμένου Βασιλείου Η διδακτορική του διατριβή τιμήθηκε με το ετήσιο έπαθλο του Hellenic Foundation του Λονδίνου για το έτος 2000. Σήμερα διδάσκει Αεροπορική Ιστορία στη Σχολή Ικάρων ως Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό. Άρθρα του με θέματα για την αρχαία Ελλάδα και τη Στρατιωτική Ιστορία έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά και τον τύπο. Έχει γράψει δύο βιβλία: Το ένα για τη «Μάχη των Οχυρών» και το δεύτερο για τη Μάχη του Μαραθώνα «Μάχη του Μαραθώνα, η Ανατροπή», όπου αποκαλύπτονται άγνωστα και συγκλονιστικά στοιχεία.